do Rady Miasta Rybnika
My, mieszkańcy Rybnika, zwracamy się do Państwa z apelem o podjęcie uchwały skierowanej do Zarządu Województwa Śląskiego w sprawie skrócenia terminów dotyczących możliwości używania „kopciuchów”.
Nie ma innej drogi dla uratowania przed szkodliwym działaniem zanieczyszczeń powietrza mieszkańców Śląska i Rybnika. W trosce o zdrowie wszystkich Rybniczan zmiana ta powinna nastąpić jak najszybciej.
PETYCJA W INTERESIE PUBLICZNYM
Na podstawie art.2 ust.1 i ust.2 pkt 1 oraz ust. 3 Ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach wnosimy o:
Podjęcie uchwały w sprawie wystąpienia do Zarządu Województwa Śląskiego z apelem o zmianę UCHWAŁY NR V/36/1/2017 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO z dnia 7 kwietnia 2017 r. w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa śląskiego ograniczeń w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw, z następującym załącznikiem stanowiącym treść apelu:
Obowiązująca treść uchwały:
§ 8. 1. Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Śląskiego.
2. Uchwała wchodzi w życie z dniem 1 września 2017 roku z następującymi wyjątkami:
1) wymagania w skazane w § 4 dla instalacji, których eksploatacja rozpoczęła się przed 1 września 2017 roku, z zastrzeżeniem ust.3 będą obowiązywać:
od 1 stycznia 2022 roku w przypadku instalacji eksploatowanych w okresie powyżej 10 lat od daty ich produkcji lub nieposiadających tabliczki znamionowej,
od 1 stycznia 2024 roku w przypadku instalacji eksploatowanych w okresie od 5 do 10 lat od daty ich produkcji,
od 1 stycznia 2026 roku w przypadku instalacji eksploatowanych w okresie poniżej 5 lat od daty ich produkcji,
od 1 stycznia 2028 roku w przypadku instalacji spełniających wymagania w zakresie emisji zanieczyszczeń określonych dla klasy 3 lub klasy 4 według normy PN-EN 303-5:2012,
2) wymagania wskazane w § 5 dla instalacji, których eksploatacja rozpoczęła się przed 1 września 2017 roku, będą obowiązywać od 1 stycznia 2023 roku, chyba że instalacje te będą:
osiągać sprawność cieplną na poziomie co najmniej 80 % lub
zostaną wyposażone w urządzenie zapewniające redukcję emisji pyłu do wartości określonych w punkcie 2 lit. a załącznika II do Rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1185 z dnia 24 kwietnia 2015 roku w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe.
Proponowana treść uchwały:
§ 8. 1. Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Śląskiego.
2. Uchwała wchodzi w życie z dniem 1 września 2017 roku z następującymi wyjątkami:
1) wymagania wskazane w § 4 dla instalacji, których eksploatacja rozpoczęła się przed 1 września 2017 roku z zastrzeżeniem ust.3 będą obowiązywać:
od 1 stycznia 2022 roku w przypadku instalacji eksploatowanych w okresie powyżej 10 lat od daty ich produkcji lub nieposiadających tabliczki znamionowej,
od 1 stycznia 2024 roku w przypadku instalacji eksploatowanych w okresie od 5 do 10 lat od daty ich produkcji,
od 1 stycznia 2026 roku w przypadku instalacji eksploatowanych w okresie poniżej 5 lat od daty ich produkcji,
od 1 stycznia 2028 roku w przypadku instalacji spełniających wymagania w zakresie emisji zanieczyszczeń określonych dla klasy 3 lub klasy 4 według normy PN-EN 303-5:2012,
2) wymagania wskazane w § 5 dla instalacji, których eksploatacja rozpoczęła się przed 1 września 2017 roku, będą obowiązywać od 1 stycznia 2023 roku, chyba że instalacje te będą:
osiągać sprawność cieplną na poziomie co najmniej 80 % lub
zostaną wyposażone w urządzenie zapewniające redukcję emisji pyłu do wartości określonych w punkcie 2 lit. a załącznika II do Rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1185 z dnia 24 kwietnia 2015 roku w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe.
3. W granicach administracyjnych miasta Rybnika wymagania wskazane w § 4 dla instalacji, których eksploatacja rozpoczęła się przed 1 września 2017 roku będą obowiązywać:
od 1 stycznia 2021 roku w przypadku instalacji eksploatowanych w okresie powyżej 5 lat od daty ich produkcji lub nieposiadających tabliczki znamionowej,
od 1 stycznia 2022 roku w przypadku instalacji eksploatowanych w okresie poniżej 5 lat od daty ich produkcji,
od 1 stycznia 2024 roku w przypadku instalacji spełniających wymagania w zakresie emisji zanieczyszczeń określonych dla klasy 3 lub klasy 4 według normy PN-EN 303-5:2012,
wymagania wskazane w § 5 dla instalacji, których eksploatacja rozpoczęła się przed 1 września 2017 roku, będą obowiązywać od 1 stycznia 2021 roku, z zastrzeż § 8 ust.2 pkt 2 lit. a i b
UZASADNIENIE
Rybnicki smog w liczbach
W niechlubnych rankingach zanieczyszczeń powietrza Rybnik regularnie zajmuje czołowe pozycje. Najgorzej wyglądają dane dotyczące zanieczyszczenia pyłem zawieszonym (PM10, PM2,5) oraz rakotwórczym i mutagennym benzo(a)pirenem. W raporcie Światowej Organizacji Zdrowia (Ambient Air Pollution Database, 2016), w którym sklasyfikowano 2972 miasta z całego świata, uszeregowane pod względem zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 Rybnik sklasyfikowano na 12 miejscu w Europie. Wg WHO wśród miejscowości Unii Europejskiej najbardziej zanieczyszczonych pyłem PM2,5 (drobniejszą, a przez to bardziej niebezpieczną frakcją pyłu zawieszonego) Rybnik znajduje się na czwartym miejscu. Dopuszczalne normy stężeń średniodobowych dla PM10 (50 μg/m3) przekraczane są w mieście przez średnio 100 dni w roku: 2014 – 115 dni; 2015 – 118 dni; 2016 – 106 dni; 2017 – 97 dni (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach – WIOŚ). Tylko w tym roku przekroczenia średniodobowe odnotowano już 100 razy (stan na 10 grudnia 2018 r.), co wyraźnie wskazuje na to, że trudno uznać dotychczasowe działania naprawcze za wystarczające. Warto odnotować jeszcze jeden fakt związany z pyłem zawieszonym PM10. W jego przypadku prawo przewiduje, że dopuszczalne dobowe normy mogą być przekraczane jedynie przez 35 dni w roku. W Rybniku limit na 2018 r. został osiągnięty już 25 lutego 2018 r. Równie niekorzystnie wygląda sytuacja pod względem zanieczyszczenia powietrza rakotwórczym i mutagennym benzo(a)pirenem – BaP. Wg danych WIOŚ stacja w Rybniku wskazała średnioroczne BaP w 2016 r. na poziomie 13,4 ng/m3, w 2017-16,02 ng/m3 (poziom docelowy tego związku wynosi 1 ng/m3.). W styczniu 2017 roku, kiedy sytuacja w Rybniku była najgorsza od lat, średniodobowe stężenia BaP przekraczały 80 ng/m3!
Wpływ smogu na zdrowie dzieci
Powyższe statystyki nie w pełni obrazują ryzyko na jakie narażeni są mieszkańcy, oddychający rybnickim powietrzem. Tymczasem liczne badania dobitnie wskazują na istnienie związku pomiędzy ekspozycją na zanieczyszczenia a negatywnymi efektami zdrowotnymi. Do grupy szczególnie narażonej zaliczają się najmłodsi rybniczanie. Nabłonek oddechowy dziecka odpowiedzialny za wyłapywanie zanieczyszczeń jest jeszcze niedojrzały. Z kolei drogi oddechowe są wąskie i krótkie, co zwiększa ich podatność na podrażnienia i stan zapalny. Dzieci oddychają też szybciej niż dorośli, zużywają w przeliczeniu na masę ciała o ok. 50 % więcej powietrza. Zanieczyszczenia kumulują się bliżej gruntu, dlatego dzieci wdychają ich proporcjonalnie więcej. Warto też dodać, że duży odsetek maluchów oddycha ustami, a nie przez nos, który jest przecież naszym naturalnym filtrem (wypowiedź dr K. Musioł).
Oto tylko kilka przykładowych wyników badań naukowych ilustrujących wpływ zanieczyszczeń na zdrowie dzieci:
Udowodniono bezspornie, że zanieczyszczenie powietrza może wyzwalać miejscowe stany zapalne u dzieci – nieżyt błony śluzowej nosa, gardła, zatok, uszu, krtani, tchawicy, oskrzeli płuc. Ponadto doprowadza to do osłabienia układu immunologicznego, zaostrzenia bądź wyzwolenia chorób alergicznych.
Dostrzeżono wpływ zanieczyszczeń na układ nerwowy dzieci. Badania scyntygraficzne pokazały, że droga wnikania pyłów do naszego organizmu to nie tylko oskrzela i płuca ale i nerw węchowy, który stanowi bezpośrednie połączenie jamy nosowej z mózgiem dzieci.
Wykazano, że u dzieci narażonych na zanieczyszczone powietrze występują problemy z pamięcią i koncentracją, wyższy poziom niepokoju, stany depresyjne, zwiększona nadpobudliwość, trudności z kontrolą emocji, gorsze kompetencje społeczne czy choroby ze spektrum autystycznego (Jedrychowski W, Galas A, Pac A, Flak E, Camman D, Rauh V, Perera F. (2005): Prenatal ambient air exposure to polycyclic aromatic hydrocarbons and the occurrence of respiratory symptoms over the first year of life).
Badania przeprowadzone przez dr K. Musioł wykazały związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy stężeniem pyłów zawieszonych a częstością zachorowalności na guzy mózgu u dzieci w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej. Badania obejmowały analizę zachorowalności na nowotwory OUN wśród dzieci z województwa śląskiego leczonych na Oddziałach Onkologii oraz Neurochirurgii Górnośląskiego Centrum Zdrowia Dziecka w Katowicach w latach 2000-2017 i odnotowały najwyższy standaryzowany współczynnik zachorowalności na nowotwory OUN w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej. Wykazano przy tym dodatnią korelację, istotną statystycznie pomiędzy wskaźnikiem zachorowalności a stężeniem PM10 oraz PM2,5.
Wykazano, że „wdychanie zanieczyszczonego powietrza może uszkodzić tkankę mózgową i osłabić rozwój funkcji poznawczych, co skutkuje długotrwałymi powikłaniami. Zanieczyszczenia szkodzą nie tylko rozwijającym się płucom, ale mogą również trwale uszkodzić mózg, a tym samym zagrozić przyszłości dzieci” (Anthony Lake, Dyrektor Generalny UNICEF raport, Nowy Jork, 6 grudnia 2017 r.).
Poziomem ekspozycji matki na pył zawieszony PM 2.5 i WWA w czasie ciąży wpływa na stan zdrowia dzieci urodzonych (w Krakowie badania w tym zakresie prowadził zespół prof. dr hab. Wiesława Jędrychowskiego). Okazało się, że w przypadku kobiet, które oddychały zanieczyszczonym powietrzem, częściej dochodziło do obumarcia płodu lub do przedwczesnych porodów. Dzieci matek narażonych na zanieczyszczone powietrze rodziły się z mniejszą masą urodzeniową, mniejszym obwodem główki, mniejszą długością ciała. W wieku pięciu lat wykazywały niższe wartości całkowitej objętości wydechowej płuc, a w testach neurorozwojowych osiągały niższe wartości IQ.
Główne źródła smogu
Jak wskazują analizy wielkości emisji wykonane w ramach Programu ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego z 2014 r. największy wpływ na jakość powietrza mają źródła powierzchniowe, obejmujące głównie indywidualne źródła spalania z sektora komunalno-bytowego oraz sektora usługowego. Spośród wszystkich źródeł na obszarze województwa śląskiego generujących emisje zanieczyszczeń do powietrza, indywidualne urządzenia grzewcze na paliwa stałe powodują ponad 51% całkowitej emisji pyłu PM10, blisko 44% całkowitej emisji pyłu PM2,5 oraz 94% emisji benzo(a)pirenu. Tak duże udziały indywidualnych urządzeń grzewczych w całkowitej emisji do powietrza wynikają z dwóch podstawowych powodów – użytkowania kotłów, czy pieców węglowych o niskiej efektywności energetycznej, niespełniających żadnych norm emisyjnych oraz spalania w nich paliw o niskich parametrach jakościowych - o niskiej kaloryczności i wysokiej zawartości siarki i popiołu, czy wręcz spalania odpadów różnego pochodzenia. (uzasadnienie projektu uchwały antysmogowej).
Likwidacja kopciuchów
W świetle powyższego nie ma innej drogi dla uratowania przed szkodliwym działaniem zanieczyszczeń powietrza mieszkańców Śląska i Rybnika, jak likwidacja tzw. ,,kopciuchów”, która powinna nastąpić jak najszybciej i bez wątpienia nie w takich terminach jakie wskazuje uchwała antysmogowa, albowiem w tym zakresie - w naszej ocenie jest ona sprzeczna z prawem europejskim (uzasadnienie petycji do Zarządu Województwa Śląskiego).
Od września 2018 roku w ramach rządowego programu Czyste Powietrze został przygotowany program priorytetowy Czyste Powietrze, dzięki któremu właściciele domów jednorodzinnych mogą ubiegać się o dofinansowanie na termomodernizację budynków i wymianę kotłów a wg. zapowiedzi Rządu RP innego programu już nie będzie.
W tej sytuacji nie ma żadnego uzasadnienia aby ,,zezwalać” na funkcjonowanie tzw. ,,kopciuchów”, których ,,wiek” w dniu wejścia w życie uchwały przekraczał 5 lat i które emitują najwięcej zanieczyszczeń, jeszcze przez 5 lat.
Każdy bowiem, którego dotyczy to ograniczenie może uzyskać dofinansowanie na jego wymianę w wysokości zależnej od dochodu, a na część inwestycji wykraczającą poza dotację pożyczkę z bardzo małym oprocentowaniem.
Zmieniły się zatem okoliczności faktyczne, które brał pod uwagę Zarząd Województwa Śląskiego rozpatrując naszą petycję, a ponadto inicjatywa zmiany uchwały antysmogowej pochodząca od Rady Miasta Rybnika, miałaby zupełnie inne znaczenie.
Byłaby to inicjatywa mieszkańców Rybnika, wyrażona przez ich przedstawicieli wybranych w demokratycznych wyborach.
Notoryczne i wykraczające poza wszelkie granice przekraczanie poziomów zanieczyszczeń powietrza w Rybniku, powoduje wśród przeważającej części mieszkańców Rybnika rozgoryczenie i poważne obawy o skutki zdrowotne, które najbardziej dotykają dzieci.
W ostatnim czasie portal Rybnik.com.pl przeprowadził sondę, ,,Rybnik z zakazem spalania węgla w piecach. Jesteś za?”, z której na dzień sporządzenia petycji wynika, że 52.06 procent mieszkańców jest za wprowadzeniem takiego zakazu, natomiast przeciw takiemu zakazowi zagłosowało 45.35 procent.
Oznacza to, że stopień frustracji mieszkańców Rybnika wykracza daleko poza postulowane przez nas skrócenie terminów dotyczących możliwości używania ,,kopciuchów” albowiem większość mieszkańców popiera wprowadzenie zakazu ogrzewania budynków węglem.
Panie i Panowie Radni!
Termin skierowania do Was tej petycji nie jest przypadkowy. Zapalcie w Rybniku płomień nadziei dla tysięcy jego mieszkańców, a zwłaszcza dla dzieci.
Prawem dzieci jest poznawanie przyrody wszystkimi zmysłami, cieszenie się życiem. Nie zamykajmy im dzieciństwa w czterech ścianach mieszkania, dajmy szansę na normalność. To im się po prostu należy. A co najważniejsze - nasze dzieci nie mogą płacić swoim zdrowiem za błędy dorosłych. Niech nie rodzą się w Rybniku z dodatkiem ,,500 plus - 500 mikrogramów pyłu zawieszonego i 80 nanogramów rakotwórczego benzo(a)pirenu.
Odwagi!
Może ten płomień zabłyśnie w innych miejscowościach i przyczynicie się do uratowania tysięcy ludzi przed zabójczym działaniem smogu.
Wnosimy, ze względu na wskazane w petycji terminy, o nadanie jej charakteru priorytetowego i niezwłoczne rozpoznanie naszej petycji na sesji Rady Miasta.
Rybnicki Alarm Smogowy
Centrum Rozwoju Inicjatyw Społecznych CRIS
Aleksandra