o realne narzędzia walki o czyste powietrze
Do:
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Bronisława Komorowskiego
Prezesa Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej, Ewy Kopacz
Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Radosława Sikorskiego
My, niżej podpisani, jesteśmy głęboko zaniepokojeni dramatyczną jakością powietrza w naszym kraju. W Polsce oddychamy najgorszym powietrzem w całej Unii Europejskiej1. Średnie roczne stężenia pyłu zawieszonego czy rakotwórczego i mutagennego benzoalfapirenu (B[a]P) znacznie przekraczają poziomy dopuszczalne przez prawo polskie i unijne oraz wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia. W przypadku B[a]P dopuszczalne stężenia roczne są przekraczane nawet piętnastokrotnie. Jakość powietrza pogarsza się wyraźnie w sezonie grzewczym (za 85% emisji B[a]P odpowiada tzw. sektor komunalno-bytowy, czyli gospodarstwa domowe opalane głównie węglem, często bardzo niskiej jakości, w przypadku pyłów zawieszonych udział tych źródeł stanowi około 50%2. )
Wpływ tak wysokiego poziomu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie jest katastrofalny. Szacuje się, że brudne powietrze jest w Polsce przyczyną 45 000 przedwczesnych zgonów rocznie3. Zanieczyszczenie powietrza znacząco zwiększa zachorowalność na schorzenia i dolegliwości układu oddechowego (astma, infekcje górnych dróg oddechowych czy przewlekła obturacyjna choroba płuc) i układu krążenia (nadciśnienie, wylewy, zawały, udary), a także nowotwory (rak płuc). Silny i bardzo negatywny jest wpływ zanieczyszczeń powietrza na rozwój płodu. Wyniki najnowszych badań wyraźnie pokazują także, iż zanieczyszczenie powietrza znacząco przyspiesza procesy starzenia się organizmu ludzkiego, w tym układu nerwowego, co prowadzi m.in. do nasilenia objawów chorób neurodegeneracyjnych oraz zwiększenia liczby osób starszych, które nie są w stanie samodzielnie funkcjonować i wymagają stałej, fachowej opieki.
Przyczyny tak fatalnej jakości powietrza badała w ostatnich miesiącach Najwyższa Izba Kontroli4. NIK potwierdził, że główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza w skali kraju jest emisja z domowych pieców grzewczych. Dotychczasowe działania władz samorządowych i centralnych NIK określił jako dalece niewystarczające. Jedną z głównych barier uniemożliwiających poprawę jakości powietrza w naszym kraju jest brak odpowiednich przepisów. Dlatego apelujemy o:
- wprowadzenie odpowiednich norm jakości dla węgla. Polska to jeden z nielicznych krajów, gdzie gospodarstwom domowym sprzedawany jest odpad węglowy – miał, muł, itp. – o wysokiej zawartości popiołu, siarki, czy chloru. Spalanie niskiej jakości węgla w domowych instalacjach grzewczych powoduje bardzo wysokie emisje pyłów, substancji rakotwórczych i mutagennych (w tym wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, dioksyn, furanów) oraz metali ciężkich.
- umożliwienie samorządom skutecznych działań dla poprawy jakości powietrza. W miejscowościach borykających się ze szczególnym zanieczyszczeniem powietrza władze lokalne i regionalne powinny móc określać standardy dla wszystkich instalacji grzewczych funkcjonujących na ich obszarze. Obecnie władze samorządowe mogą jedynie apelować o likwidację najbardziej trujących pieców;
- konieczne jest także określenie minimalnych standardów emisyjnych dla nowych pieców sprzedawanych w Polsce;
- rząd powinien również podjąć decyzje, dzięki którym władze lokalne będą mogły regulować przepływ komunikacji samochodowej przez centralne rejony miast. Proponowanym rozwiązaniem jest wprowadzenie tzw. stref ograniczonej emisji komunikacyjnej (Low Emission Zones – LEZ) czyli obszarów, na które mogą wjeżdżać tylko pojazdy spełniające określone normy emisji zanieczyszczeń.
Jesteśmy przekonani, iż łatwiej i taniej jest zapobiegać niż leczyć. Brak działań mających na celu poprawę jakości powietrza oznacza, że ogromne sumy wydawane są na zwolnienia lekarskie, hospitalizację i leczenie chorób których można uniknąć lub złagodzić ich przebieg, inwestując znacznie mniejsze kwoty w poprawę stanu środowiska, a tym samym zdrowia mieszkańców. Do realnych kosztów związanych z zanieczyszczeniem powietrza trzeba będzie wkrótce doliczyć także kary unijne, które grożą nam za nieprzestrzeganie wspólnotowych wytycznych dotyczących jakości powietrza. Komisja Europejska wszczęła już postępowanie w tej sprawie.
Apelujemy o decyzje, które będą chronić zdrowie i życie mieszkańców naszego kraju. Ufamy, że waga problemu zostanie dostrzeżona i w najbliższym czasie nastąpi zmiana dramatycznej sytuacji mieszkańców Polski zmuszonych oddychać powietrzem, zagrażającym ich zdrowiu i życiu.
1. Dane z raportów poszczególnych państw UE, dostępne w bazie EIONET
2. Krajowy Bilans Emisji SO2, NOx, CO, NH3, NMLZO, pyłów, metali ciężkich i TZO za lata 2011-2012 w układzie klasyfikacji SNAP – Raport syntetyczny, Krakowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami
3. Cost-benefit Analysis of Final Policy Scenarios for the EU Clean Air Package, Komisja Europejska, 2013