Apel o skuteczny Program ochrony powietrza w Małopolsce

Jakość powietrza w województwie małopolskim pozostaje bardzo zła - nasz region należy do najbardziej zanieczyszczonych w całej Unii Europejskiej. Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza pyłem i rakotwórczym benzo[a]pirenem są tzw. “kopciuchy”, czyli stare kotły na węgiel i drewno, w których często spalane są też śmieci, co wpływa na układ immunologiczny i powoduje częstsze choroby i przedwczesne zgony wśród mieszkańców Małopolski [1]. Na terenie Małopolski wciąż dymi 350 000 - 400 000 takich kotłów, a ich wymiana postępuje bardzo powoli. Do tej pory większość małopolskich gmin nie robiła praktycznie NIC, aby poprawić jakość powietrza. Program ochrony powietrza to ostatnia szansa, aby to zmienić i zachęcić bądź zmusić gminy do bardziej stanowczych działań. Potrzebujemy zdecydowanych działań!

- POMOC MIESZKAŃCOM W WYMIANIE “KOPCIUCHA”: Popieramy utworzenie w każdej gminie punktów obsługi programu “Czyste Powietrze”, w których mieszkaniec będzie mógł uzyskać pomoc w wypełnieniu wniosku na wymianę starego “kopciucha”. Jak pokazują doświadczenia, tam, gdzie gmina aktywnie zachęca i pomaga mieszkańcom, tam tempo likwidacji kopciuchów znacząco przyspiesza. Dlatego też popieramy zatrudnienie w gminach doradców, którzy będą pełnić taką rolę. Nie możemy jednak czekać na to aż do marca 2021 roku! Oznaczałoby to kolejny stracony rok przed wejściem w życie zakazu użytkowania “kopciuchów” z dniem 1 stycznia 2023 r. Taka pomoc musi być uruchomiona w gminach najpóźniej do września 2020 r., tak, aby znacznie przyspieszyć tempo wymiany kotłów. 

- OCHRONA PRZED TRUCICIELAMI: Mieszkańcy każdej gminy w Małopolsce powinni mieć możliwość skorzystania z szybkiej kontroli w przypadku gdy podejrzewają, że spalane są odpady lub zabronione paliwa (np. węgiel słabej jakości). Dlatego popieramy wprowadzenie maksymalnego czasu, w którym gmina musi przeprowadzić kontrolę. Jednak zaproponowany dzień roboczy na podjęcie interwencji to czas stanowczo za długi. Jaki sens ma przeprowadzenie kontroli w poniedziałek, gdy zgłosimy ją w piątek? Kontrole muszą być wykonane maksymalnie do dwóch godzin  – krótki czas reakcji jest kluczowy dla skuteczności działań kontrolnych. To samo dotyczy kontroli zakładów produkcyjnych: piekarni, tapicerni, zakładów obuwniczych, kurników czy warsztatów samochodowych.

- NIE DLA DOTACJI DO WĘGLA: Popieramy wycofanie publicznych dotacji do kotłów węglowych. Zarazem apelujemy o wprowadzenie zakazu instalowania ogrzewania węglowego w nowo budowanych domach. Dzięki temu zatrzymamy wzrost liczby kotłów wykorzystujących węgiel.

- KAMPANIE SPOŁECZNE NAKŁANIAJĄCE DO WYMIANY “KOPCIUCHÓW”: Obecnie jedynie co piąty użytkownik kopciuchów w Małopolsce ma świadomość, że od 2023 roku użytkowanie tego typu kotłów będzie nielegalne. Dlatego gminy powinny być zobligowane do wysyłania raz na kwartał do wszystkich użytkowników „kopciuchów” informacji o zbliżającym się terminie obowiązkowej wymiany, pomocy udzielanej przez gminę i źródłach dotacji.

- OGRANICZENIA DLA KOMINKÓW, GDY ZA OKNEM SMOG: Popieramy zakaz korzystania z kominków (o ile istnieje w domu inne źródło ogrzewania), gdy stężenia pyłów są bardzo wysokie. Zakaz taki powinien obowiązywać w dni, gdy przekroczone są dopuszczalne wartości zanieczyszczenia pyłem zawieszonym, a więc gdy stężenie dobowe pyłu przekracza 50 µg/m3. 

- JASNE KRYTERIA ROZLICZANIA GMIN Z DZIAŁAŃ: Program ochrony powietrza musi określić jasne kryteria, według których gminy będą rozliczane z podejmowanych działań. Program ochrony powietrza powinien określać liczbę „kopciuchów” koniecznych do likwidacji w każdej gminie do końca 2022 roku, a więc do wejścia w życie uchwały antysmogowej. To gmina, będąc najbliżej swoich mieszkańców,  posiada narzędzia do tego, aby prowadzić skuteczną kampanię informacyjną  na temat konieczności wymiany kotłów (wynikającej z przepisów uchwały antysmogowej), udzielać mieszkańcom pomocy w uzyskaniu dotacji na wymianę, a na koniec skontrolować czy wymiana została wykonana i w przypadku jej braku, nałożyć karę lub zaoferować dodatkową pomoc.

Apelujemy o przyjęcie takiego Programu ochrony powietrza, którego przepisy zapewnią mieszkańcom Małopolski możliwość oddychania czystym powietrzem, a jego głównym celem będzie ochrona zdrowia i życia mieszkańców Małopolski. Gminy muszą w końcu rozpocząć zdecydowaną walkę z zanieczyszczeniem powietrza. Nie możemy zmarnować kolejnych lat na działania pozorowane, które nie przynoszą oczekiwanych efektów i nie pozwalają na osiągnięcie standardów jakości powietrza określonych w prawie.

Podpisano:

Krakowski Alarm Smogowy

Zabierzowski Alarm Smogowy

Alarm Smogowy Zielonki

Chełmecki Alarm Smogowy

Oświęcimski Alarm Smogowy

Podhalański Alarm Smogowy

Czernichowski Alarm Smogowy

Niepołomicki Alarm Smogowy

Krzeszowicki Alarm Smogowy

Wielicki Alarm Smogowy

Alarm Smogowy Brzeszcze

Skawiński Alarm Smogowy

Nowotarski Alarm Smogowy

Myślenicki Alarm Smogowy

[1] J. Jędrak, E. Konduracka, A. Badyda, P. Dąbrowiecki, Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, Kraków 2017.